Mechanizm z Antykithiry
Ten starożytny przyrząd nazwę zawdzięcza miejscu, w którym 117 lat temu został odnaleziony przez grackiego nurka Eliasa Stadiatosa. Znajdował się we wraku starożytnego statku obok greckiej wyspy Antykithiry, położonej między Kretą i Kíthirą.
Wyobrażacie sobie to przypadkowe odkrycie? Skompilowana konstrukcja o nieznanym przeznaczeniu. Kusząca tajemnica! Mechanizm pozostał nią jeszcze przez dwa lata, do czasu gdy – dokładnie 17 maja 1902 roku – archeolog Valerios Stais zdołał – przynajmniej częściowo – rozszyfrować jego zastosowanie.
Tajemniczy artefakt. Do czego służył starożytnym?
Stais zauważył, że wykonana z brązu płyta zawiera koło zębate. Skojarzył, że musi ono być częścią większego układu, który rozłożył na mniejsze części. Zgodnie z pierwszą hipotezą mechanizm miał być średniowiecznym zegarem.
Co jednak średniowieczny zegar miał robić w starożytnym wraku? Teoria, jakoby spadł tam przypadkiem, wydawała się niewystarczająco przekonująca. Tym bardziej, że dalsze badania potwierdziły starożytny rodowód artefaktu.
Badania kontynuują naukowcy z Uniwersytetu Yale. Mimo poważnych zniszczeń, rekonstruują mechanizm. Dopiero w 1974 roku po 20 latach badań Derek J. de Solla Price. opisał jego mechanizm, odtworzył konstrukcję i… odkrył jego prawdziwe przeznaczenie.
W poszukiwaniu pozycji ciał niebieskich
Pod tajemniczym określeniem „mechanizm z Antykithiry” kryje się więc starożytny przyrząd zaprojektowany do obliczania pozycji ciał niebieskich. Powstał najprawdopodobniej ok. 150-100 r. p.n.e. i do czasu XVIII-wiecznych zegarów pozostawał jedynym mechanizm o takim stopniu złożoności.
Na to zadziwiająco skomplikowane i jednocześnie małe urządzenie, składało się 37 wykonanych z brązu kół zębatych, napędzanych za pomocą korby. Koła poruszały kilkoma wskazówkami, a umieszczona z przodu tarcza wskazywała ruch Słońca i Księżyca na tle zodiaku oraz obowiązującego wówczas kalendarza egipskiego.
Urządzenie pokazywało też fazy Księżyca, przewidywało zaćmienia Słońca, momenty wschodów i zachodów ważniejszych gwiazd.
Mechanizm z Antykithiry znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach.