Dzięki ich odkryciom udało się skonstruować bardzo dokładne mikroskopy. To tzw. fluorescencyjna mikroskopia o wysokiej rozdzielczości.
Oto laureaci:
- dr Eric Betzig z Howard Hughes Medical Institute (USA)
- prof. Stefan W. Hell z Max Planck Institute for Biophysical Chemistry i German Cancer Research Center (Niemcy)
- prof. William E. Moerner ze Stanford University (USA)
Mikroskopy wykorzystujące światło w pewnym momencie doszły do granicy. Wydawało się, że nie mogą pokazać obiektów mniejszych niż długość fali światła, jaka jest w nich wykorzystywana. Tą granicą było 0,2 mikrometra, czyli 200 nanometrów (miliardowych części metra). Tymczasem wiele struktur interesujących biologów jest znacznie mniejszych. Ich wymiary są liczone w nanometrach. Tegoroczni Nobliści w dziedzinie chemii pomogli przekroczyć tę granicę dzięki nowej generacji mikroskopii – tzw. nanoskopii.
Dzięki niej uczeni mogą dziś obserwować nie tylko komórki, ale i to, co się w nich dzieje. Np. śledzić losy poszczególnych białek, biorących udział w procesach fizjologicznych (np. rozwój zygoty) i patologicznych (przykładem mogą być choroby neurodegeneracyjne – Parkinson czy Alzheimer).
Prof. Stefan W. Hell opracował w 1994 r. tzw. mikroskopię STED. Po raz pierwszy wykorzystano ją w 2000 r. Stosuje się w niej dwie wiązki laserowe, z których jedna pobudza barwnik fluorescencyjny do świecenia, a druga “wycisza” świecenie na poziomie innym niż “nano”.
Dr Eric Betzig i prof. William E. Moerner niezależnie od siebie opracowali podstawy techniki zwanej mikroskopią jednocząsteczkową (single-molecule microscopy). Pozwala ona na aktywowanie bądź dezaktywowanie pojedynczych cząsteczek barwnika fluorescencyjnego. Ta technologia została po raz pierwszy zastosowana w 2006 r. Mamy więc do czynienia z odkryciami bardzo “świeżymi”, przynajmniej jak na standardy Nagrody Nobla!
Te nowoczesne techniki obrazowania są już wykorzystywane także w Polsce, np. w Instytucie Nenckiego. Nanoskopy dają szansę na poznanie mechanizmów rozwoju wielu chorób i opracowanie skutecznych leków na nie.
Zobaczcie, jak prof. Hell opowiada o nanoskopii!
Więcej informacji – Nobelprize.org.
Noblowska prognoza
Od 2002 roku agencja Thomson Reuters stara się wytypować kandydatów na Nobla analizując, jak często cytowane są prace naukowe różnych uczonych. W poprzednich latach prognoza była trafna w 35 przypadkach. Tak wyglądał tegoroczny zestaw chemiczny:
- za organiczne diody świecące OLED (to odkrycie raczej nie ma szans w tym roku, ponieważ fizyczny Nobel przypadł w udziale wynalazcom niebieskiej LED): prof. Ching W. Tang z University of Rochester (USA) i Hong Kong University of Science and Technology (Chiny) oraz Steven Van Slyke z firmy Kateeva (USA)
- za materiały mezoporowate: Charles T. Kresge z firmy Saudi Aramco (Arabia Saudyjska), prof. Ryong Ryoo z Korea Advanced Institute of Science (Korea Południowa) oraz prof. Galen D. Stucky z University of California w Santa Barbara (USA)
- za polimeryzację z odwracalnym addycyjno-fragmentacyjnym przeniesieniem łańcucha (RAFT): dr Graeme Moad, dr Ezio Rizzardo i prof. San H. Thang z Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (Australia)
CZYTAJ TEŻ