Przywództwo rozpatrujemy z reguły w kontekście procesu zarządzania. Zarządzanie to dysponowanie zasobami (ludzkimi, rzeczowymi i finansowymi). Jego istotą jest podejmowanie decyzji1. Decyzje te przede wszystkim wiążą się ze sprawowaną funkcją, ale dotyczą również spraw osobistych. Na przykład, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą jako osoba fizyczna otwiera konto w banku. W takim przypadku, decyzja ma charakter osobisty, ale nosi także znamiona zdarzenia gospodarczego. Menedżerowie osiągają cele organizacji nie poprzez samodzielne wykonywanie zadań, lecz powodując, że realizowane są one przez innych. Zarządzanie jest więc sztuką uzyskiwania czegoś za pośrednictwem podległych ludzi lub innych źródeł2.
Decyzje
Zarządzanie może być również opisywane jako proces podejmowania decyzji. Z tej perspektywy ma ono dwa znaczenia. W szerokim znaczeniu jest to złożony proces, na który składają się: rejestracja i ocena informacji, identyfikacja problemu decyzyjnego, formułowanie i ocena wariantów decyzyjnych, przewidywanie skutków decyzji i zastosowanie przyjętego kryterium wyboru, określenie i wydanie decyzji, rejestracja informacji o jej wykonaniu. W węższym znaczeniu, podejmowanie decyzji jest tylko jednym z kroków całego procesu decyzyjnego. Oznacza świadomy akt woli decydenta, który dokonuje nielosowego wyboru, jednego – ze zbioru możliwych wariantów rozwiązania – problemu decyzyjnego3. Konto bankowe było przykładem rezultatu decyzji o charakterze zarówno osobistym, jak i gospodarczym. Przeprowadzane na nim operacje i ich analizowanie są więc elementem procesu zarządzania przedsiębiorstwem.
Zdolności
Decyzyjność, podobnie jak emocje i motywacja jest elementem endogennym osobowości.
To zdolność do dokonywania śmiałych rozstrzygnięć i istotny przejaw skutecznego, a nawet charyzmatycznego, przywództwa. Decyzyjność menedżerów oceniana jest poprzez sprawność, trafność i skuteczność podejmowanych, optymalnych decyzji. Zdolności przywódcze i charyzma należą do wyznaczników decyzyjności. W tym kontekście nie można zapominać o walorach intelektualnych, optymalnej motywacji w działaniu oraz zdolnościach psychofizjologicznych – odporności na stres i gotowości do podejmowania wyważonego ryzyka. Analiza osobistych predyspozycji decyzyjnych wiąże się z oceną zdolności do sprawowania przywództwa. Czy osoba, która nie potrafi skutecznie zarządzać swoim życiem osobistym jest w stanie być dobrym menadżerem?
Przywództwo
Zarządzanie może również być rozumiane jako sprawowanie władzy i powiązane z pełnieniem roli przywódczej. „Przywództwo polega na inspirowaniu ludzi, by jak najlepiej pracowali, osiągając pożądane rezultaty. Dzięki liderowi ludzie podążają we właściwym kierunku, zwiększa się ich zaangażowanie i motywacja do realizacji celów. Charyzmatyczny przywódca oddziałuje przez swoja osobowość, inspirujące cechy i „aurę”. Tacy przywódcy często bywają wizjonerami, są zorientowani na osiąganie celów, świadomi ryzyka i dobrze komunikują się z otoczeniem. Liderzy pozbawieni charyzmy opierają się na pewności siebie, chłodnym, analitycznym podejściu do problemów i na swojej wiedzy4.” .
Władza
Z przywództwem wiąże się władza, czyli zdolność jednostki do wpływania na innych tak, aby zachowywali się oni w sposób zgodny z jej oczekiwaniami. Skuteczność władzy nie jest możliwa bez przyzwolenia podwładnych, czyli bez ich posłuszeństwa5. Wpływ przywódcy na podwładnych opiera się na autorytecie. Autorytet z kolei polega na tym, że przywódca oceniany jest pozytywnie przez podwładnych ze względu na przymioty charakteru, wiedzę i walory umysłu, lojalność oraz zaufanie. Powoduje to orientację na posłuszeństwo z przekonania o słuszności poleceń, a nie z obawy przed represjami. W takim przypadku mamy do czynienia z autorytetem rzeczywistym. Odmiennym typem autorytetu jest autorytet zewnętrzny (formalny). Wynika on z formalnych insygniów władzy takich, jak: tytuły, nazwy urzędów, stopnie wojskowe, odznaczenia, rangi urzędnicze itp.6
Charyzma
Charakterystycznym typem władzy przywódczej jest władza charyzmatyczna. Ten rodzaj władzy posiadają przywódcy o szczególnych cechach charakteru. Pozwalają one wywoływać u rzeszy zwolenników stany emocjonalne, a tym samym przekonanie o niezwykłości, nadzwyczajnych talentach, umiejętnościach, wiedzy, zdolnościach przewidywania, wyższości moralnej, sile i mocy sprawczej przywódcy. Zjawisko takie jest określane mianem charyzmy. Posiadają ją wybitni przywódcy religijni i polityczni, wybitni naukowcy i twórcy. Charyzma wiąże się często z wiedzą ekspercką, która dla przywódcy jest źródłem skuteczności podejmowanych przez niego decyzji7.
W kontekście charyzmy rodzi się poważny dylemat. Zazwyczaj sądzimy, że charyzmę ma jednostka dzięki swoim przymiotom. Jednak czy nie jest tak, że może ją mieć każdy, kogo charyzmą obdarzymy? Człowiek, który mówi o sobie, że jest niezłomny lub charyzmatyczny z założenia budzi nieufność, a w skrajnym przypadku – nawet śmieszność. Dlatego, zabiegając o „dar” charyzmy pamiętajmy, aby tych granic nie przekraczać.
1.T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum, Wrocław 1978, s. 288.
2W. G. Nickels, Zrozumieć biznes, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1995, s. 328.
3Organizacja i zarządzanie, praca zbiorowa pod red. A. Stabryły i J. Trzcinieckiego, PWN, Warszawa 1986, s. 194.
4M. Armstrong, Zarządzanie ludźmi, REBIS Publishing House Ltd., Poznań 2007, ss. 52–53.
5J. Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1981, ss. 456–457.
6Ibidem, ss. 457–458.
7Zarządzanie, praca zbiorowa pod red. M. Kukiela, Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa 2010, ss. 24–25.