Naukowcy z Uniwersytetu w Bazylei opisują w „Nature” jeden z istotnych mechanizmów tworzenia się przerzutów nowotworów. Wiadomo, że komórki pochodzące z guzów pierwotnych często rozsiewają się po organizmie w stanie uśpienia.
Dopiero, gdy się z niego przebudzą, tworzą aktywny, rosnący przerzut. Uśpione komórki nowotworowe mogą nawet przetrwać chemioterapię i obudzić się po latach.
Komórki NK utrzymują przerzut w stanie uśpienia
Badacze chcieli wyjaśnić, jak przebiega ten proces, a zwłaszcza co budzi uśpione komórki. „Okres takiego braku aktywności jest ważnym oknem terapeutycznym, kiedy liczba komórek nowotworowych i ich różnorodność są nadal na tyle niewielkie, że można opanować sytuację” – mówi prof. Mohamed Bentires-Alj, szef Wydziału Biomedycznego Uniwersytetu w Bazylei i tamtejszego Szpitala Uniwersyteckiego. Jego zespół uczynił właśnie istotny krok w tym kierunku.
Badacze pod kierunkiem dr Anny Correia pracowali na mysich modelach oraz próbkach ludzkich tkanek. Uczeni odkryli, w jaki sposób komórki nowotworu piersi migrujące do wątroby pozostają nieaktywne lub tworzą przerzuty.
Kluczową rolę odgrywają w tym komórki układu odpornościowego zwane NK (ang. „natural killer cells” – naturalni zabójcy). Ich zadaniem jest eliminacja komórek zainfekowanych lub zmutowanych. Komórki NK produkują też interferon gamma.
Interferony to grupa białek wytwarzanych przez układ odpornościowy w odpowiedzi na infekcje oraz nowotwory. Jak się okazuje, to właśnie interferon gamma odpowiada za to, że komórki nowotworu przechodzą w stan uśpienia.
Komórki wątroby aktywują przerzuty nowotworowe
W wątrobie z kolei odgrywają rolę komórki Ito (nazywane też gwiaździstymi lub okołozatokowymi). Ich aktywność hamuje działanie komórek NK, co pozwala komórkom nowotworu się „przebudzić”. Jak tłumaczy dr Correia, komórki Ito mogą być aktywowane przez różne czynniki, od przewlekłych stanów zapalnych po infekcje.
Opublikowana praca sugeruje kilka potencjalnych sposobów zapobiegania przerzutom. Jednym z nich mogłaby być immunoterapia oparta na interleukinie-15, która zwiększa liczbę komórek NK w tkankach.
Drugim mogłoby być podawanie interferonu gamma, co hamowałoby mechanizm za pomocą którego komórki Ito „włączają” komórki nowotworów. Zarówno interleukina, jak i interferon są już stosowane w terapiach, należałoby jedynie przeprowadzić badania kliniczne odnośnie ich skuteczności w zapobieganiu przerzutów nowotworów piersi do wątroby.
Kolejnym sposobem mogły by stać się nowe leki, które blokują związki produkowane przez komórki Ito i budzące z uśpienia komórki nowotworów.
Szansa na immunoterapię chroniącą przed przerzutami
“Nasze odkrycia zwiększają nadzieję na opracowanie immunoterapii opartej na komórkach NK jako strategii zapobiegającej powstawaniu przerzutów. Następnym krokiem do opracowania takich metod leczenia będzie wykazanie, że pobudzenie komórek NK może zapobiegać przerzutom u pacjentów” – mówi Bentires-Alj. I dodaje, że zespół szuka obecnie źródeł finansowania takich badań, które będą prowadzone wraz ze Szpitalem Uniwersyteckim w Bazylei.
Dr Correia dodaje zaś, że jeśli okaże się, że komórki NK mogą zapobiegać przerzutom także do innych organów, można będzie całkowicie zapobiec przerzutom i wznowom choroby nowotworowej. „Mój zespół bada już mechanizmy przerzutów do innych organów, a wyniki są obiecujące” – mówi.
W styczniu ubiegłego roku inna grupa badaczy Uniwersytetu w Bazylei opublikowała w „Cell” pracę, w której wykazała sposób na unieszkodliwienie komórek nowotworów piersi swobodnie krążących po organizmie. To również szansa na zablokowanie powstawania przerzutów.
Źródła: Nature, Cell, University of Basel.
Więcej o walce z przerzutami przeczytasz w lipcowym numerze magazynu “Focus”.