Sytuacja na froncie wschodnim sprawiła, że już w sierpniu 1944 roku naziści rozpoczęli przygotowania do likwidacji obozów. W tym czasie stopniowo pozbywano się członków Sonderkommand, rozpoczęli także ewakuację więźniów w głąb Rzeszy. Rozbudowa Auschwitz i Birkenau została wstrzymana. Rozpoczęło się palenie dokumentów i zacieranie śladów zbrodni. Doły wypełnione ludzkimi prochami były zasypywane, rozebrano do fundamentów jedno z krematoriów, a pozostałe trzy budynki przygotowano do wysadzenia. Od sierpnia 1944 roku do połowy stycznia 1945 roku ewakuowano z KL Auschwitz około 65 tys. więźniów, w tym prawie wszystkich przebywających w obozie Polaków, Rosjan i Czechów. Zatrudniono ich w zakładach przemysłowych na terenie Trzeciej Rzeszy.
Ostatni apel generalny 67 012 więźniarek i więźniów odbył się w KL Auschwitz 17 stycznia 1945 roku. Zaraz potem rozpoczęto ostateczną ewakuację więźniów. Marsze Śmierci ruszyły w głąb Rzeszy. Od 17 do 21 stycznia 1945 roku wyprowadzono z KL Auschwitz i podobozów około 56 tys. więźniów głównie na zachód, przez Górny i Dolny Śląsk. W obozie pozostało ponad 9 tys. więźniów, w tym 500 dzieci. Wszyscy mieli zostać zgładzeni w obozie.
W kolejnych dniach wysadzano krematoria, czyszczono magazyny i palono ostatnie dokumenty. 27 stycznia 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej 59 i 60 Armii 1 Frontu Ukraińskiego weszli do obozu i wyzwolili go z rąk hitlerowskiej armii. W ten sposób przedstawiciele totalitaryzmu stalinowskiego przynieśli wolność więźniom totalitaryzmu hitlerowskiego.
Wyzwolenia doczekało ok. 7 tys. więźniów. Ci, którzy mogli poruszać się o własnych siłach, opuszczali obóz i kierowali się w rodzinne strony. Dla pozostałych na terenie obozu zorganizowano prowizoryczne szpitale. Mimo intensywnej opieki część więźniów zmarła.
Czytaj więcej: