– Za każdym razem, gdy wyjeżdżam bez niej, ona choruje. Boli ją głowa, ostatnio zęby.
– To jej mechanizm obronny. Boi się, że ją zostawiasz.
Wszyscy korzystamy z mechanizmów obronnych i – jeśli wierzyć Freudowi – nie możemy przed tym uciec. To rodzaj samoobrony, sposób radzenia sobie z lękiem, frustracją czy poczuciem winy. Są to na ogół nieuświadomione działania, które sprawiają, że czujemy się lepiej, ponieważ pozwalają zachować stabilny obraz samych siebie.
Tego, że w naszych najbardziej intymnych związkach mechanizmy obronne dojdą do głosu, możemy być pewni. Korzystamy z nich, by opanować trudne emocje, jednak jak na ironię – wiele z nich wpędza nas w jeszcze większe kłopoty i uderza w najważniejsze relacje.
W zależności od doświadczeń wypracowaliśmy różne mechanizmy obronne. Niektóre z nich (np. poczucie humoru) wydają się obiektywnie korzystne, inne (jak choćby kontrolowanie czy hipochondryzacja) szkodliwe. Niektórzy psychologowie stosują podział mechanizmów na dojrzałe i niedojrzałe. W swojej najnowszej pracy Wei Zhang i Ben-yu Guo – naukowcy z Nanjing China’s Normal University odeszli od typowego podziału i przedstawili własny model (dissipative structure theory).
Model Zhanga i Guo opisuje 3 główne kategorie mechanizmów obronnych: związane z izolowaniem, kompensacją i rozszczepieniem. Zachowania związane z izolowaniem pomagają zachować twarz poprzez niedopuszczanie do świadomości własnych wad i przewinień – podświadomość staje się koszem na śmieci. Druga kategoria to mechanizmy kompensacyjne, która polegają na neutralizowaniu negatywnych emocji (negatywnych poglądów na samego siebie) w sposób zastępczy (np. poprzez używki). Kategoria trzecia (self-dissipation) to mechanizmy polegające na łagodzeniu lęków poprzez fantazjowanie lub wyidealizowane wyobrażenia. Kryterium oceny skuteczności mechanizmów obronnych w modelu Zhanga i Guo jest to, czy to narusza on samoocenę jednostki i przyczynia się do pogorszenia relacji z innymi. Model ten rzuca nowe światło na temat mechanizmów obronnych.
Zastanawiałeś się w jaki sposób radzisz sobie z trudnymi emocjami? Jakie działania podejmujesz, by złagodzić ból? I co takiego robi Twój parter. Być może samo rozpoznanie tych nawykowych zachowań przyczyni się do lepszego zrozumienia w związku. Poniżej znajdziesz 5 mechanizmów obronnych szczególnie utrudniających budowanie relacji.
1. Projekcja
Mechanizm polega na przypisaniu własnych negatywnych emocji innej osobie. W ten sposób nasz wewnętrzny lęk przybiera charakter obiektywny, a z zagrożeniem zewnętrznym łatwiej sobie poradzić. Dlatego nasze najbliższe relacje są jak lustra – bardzo często, to co najbardziej nas irytuje w innych, jest naszą własną przywarą. Być może jesteś trochę zapominalski, ale zamiast się do tego przyznać, obwiniasz swojego partnera o to, że jest niewystarczająco troskliwy. Ma to sens, prawda?
2. Zaprzeczenie
Każdemu czasem zdarza się udawać, że nie stało się nic złego. Taka strategii sprawdza się w związkach, gdy pada „przepraszam”, obie strony potrafią wyciągnąć wnioski, machnąć ręką i iść dalej. Kłopot zaczyna się, gdy udajesz sam przed sobą, że sytuacja negatywna nie ma miejsca. Choć słyszysz, że nie jesteście już parą, mówisz sobie, że wszystko będzie dobrze i kolejny dzień zaczynasz jak gdyby nigdy nic.
3. Kompensacja
To odmiana substytucji. Polega na wynagradzaniu sobie pewnych braków, czymś co jest łatwiej dostępne. Daje chwilową przyjemność, ale powtarzane może prowadzić do uzależnień lub jeszcze silniejszego powiązania nagrody z defektem. Uciekasz w używki, by uniknąć konfrontacji z trudnymi emocjami? Łapiesz się na tym, że łatwiej ci wypić dodatkową lampkę wina zamiast porozmawiać z partnerem o tym, co cię rani?
4. Fantazjowanie
Jak często fantazjujesz, że wszystkie twoje problemy rozwiążą się same, a wyzwania znikną? Uciekasz do własnego świata, w którym wszystko jest idealne i bezpieczne? Wolisz to niż niedoskonałe życie, które dzielisz z partnerem? Fantazjowanie polega na dostarczaniu sobie zastępczej gratyfikacji. Umożliwia ucieczkę od nieprzyjemnej rzeczywistości w przeżywane w myślach sukcesy i zaspokojone pragnienia.
5. Zachowania narcystyczne
Zdarza ci się myśleć, że jest ważniejszy i bardziej wyjątkowy niż twój partner? Oczekujesz, że będziesz podziwiany, nie uznając jednocześnie osiągnięć swojego partnera? Czy trudno jest ci przyznać się do błędu, gdy twój partner ma rację? Zachowania narcystyczne zazwyczaj podszyte są niskim poczuciem wartości.