F60.31. Pod tym oznaczeniem w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 kryje się osobowość „borderline” – osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu granicznego. Jak podaje National Health Service, to najczęściej diagnozowane ze wszystkich zaburzeń osobowości. Szacuje się, że ok. 2% populacji zmaga się z jego objawami, wśród których wymienia się m.in. chwiejność emocjonalną, dużą intensywność uczuć, lęk przed odrzuceniem czy uczucie wewnętrznej pustki.
Wokół tematu pojawiło się wiele nieporozumień, a hasło „borderline” obrosło w negatywne konotacje. Przeciętna wiedza na temat tego zaburzenia jest nikła i opiera się na pełnych uprzedzenia stereotypach. W głowie od razu pojawia się alarm: „kłopoty”, „uwaga”, „uciekaj”, „niebezpieczny”. To krzywdzące. Zaburzenia osobowości nie powinny być traktowane jako choroba. Osobowość stanowi pewien system regulacji, który kieruje procesami radzenia sobie. Można ją porównać do systemu immunologicznego.
Przytoczone niżej opracowanie powstało w oparciu o rozmowę dziennikarza Vice.com z Jodie, 27-letnią aktorką z Londynu, u której dwa lata temu zdiagnozowano zaburzenie osobowości typu borderline. Kobieta trafiła pod opiekę terapeutyczną po próbie samobójczej. Kiedy usłyszała diagnozę, czuła się zaniepokojona. Z czasem zaakceptowała urodę swojej osobowości. Uznała, że borederline to coś, z czym da się żyć. Dziś chce mówić głośno o F60.31. i rozprawić się z mitami wokół tego tematu.
1. Jakie są najczęstsze nieporozumienia związane z zaburzeniem osobowości typu borderline?
Często uważa się, że ludzie z osobowością z pogranicza są agresywni i niebezpieczni. Szczerze mówiąc, największym zagrożeniem są sami dla siebie. Ponadto wiele osób uważa, że „każdy border jest taki sam”. W rzeczywistości istnieje 256 różnych kombinacji dziewięciu głównych objawów. U każdej osoby może objawiać się zupełnie inaczej.
2. Jak objawia się osobowość borderline?
W moim przypadku najważniejsze są intensywne emocje, które mogą się bardzo szybko zmieniać. Kiedy jestem zdenerwowana, jestem w absolutnej rozsypce, kiedy się czegoś boję, przeżywam paraliżujący atak paniki. Nie przeszkadza mi to w kolejnej minucie poczuć pełnię szczęścia, a powodem tej zmiany może być byle drobiazg.
3. Co najczęściej wywołuje objawy zaburzenia?
Przede wszystkim odrzucenie. Kiedy w relacji z kimś pojawia się zmiana dynamiki, od razu zaczynam obawiać się porzucenia. Wtedy zaczynam walczyć z tą osobą, odpycham ją, bo boję się, że mnie zostawi. Myślę: „Jeśli odtrącę, nie zostanę odtrącona”. To ja wybrałam.
4. Jakie są sposoby terapii osób z tym zaburzeniem?
To przede wszystkim psychoterapia, głównie terapia dialektyczno-behawioralna stworzony przez Marshę Linehan, która również ma ten typ osobowości (metoda oparta na umiejętnościach, zamiast patrzeć, dlaczego tak się zachowujesz, bardziej chodzi o znalezienie sposobów na uspokojenie się), terapia grupowa, terapia oparta na mentalizacji. W przypadku objawów lękowych czy depresyjnych doraźnie stosowana jest również farmakoterapia.
5. Czy zdarzają ci się destrukcyjne zachowanie z powodu twojego zaburzenia?
Wszczynanie kłótni i odsuwanie się ludzi może być naprawdę destrukcyjne. Niestety, im bardziej mi na kimś zależy, tym bardziej destrukcyjna się staję. Patrzę, na siebie i myślę: „Przestań, proszę”. Aby poradzić sobie z tą intensywnością emocji, mogę sięgać po alkohol lub zacząć się okaleczać, a to w konsekwencji sprawia, że mam jeszcze więcej kłopotów.
6. Jak najlepiej wspierać osobę z osobowością chwiejną emocjonalnie?
Zamiast mówić „nie powinieneś zachowywać się w ten sposób”, „przesadzasz”, lepiej powiedzieć „to w porządku, że czujesz się w ten sposób”. Mam przyjaciela, który jest dla mnie ogromnym wsparciem – po prostu słucha bez osądzania, docieka, żeby lepiej zrozumieć. Nigdy nie sprawił, że czułam się przy nim jakbym była szalona. Gdyby nie on, nie byłabym dziś w stanie mówić o tym tak otwarcie.
7. Co sądzisz o sposobie, w jaki zaburzenie typu borderline jest przedstawiane w kulturze popularnej?
Kiedy zostałam zdiagnozowana, wygooglałam hasło „borderline” i jedną z pierwszych rzeczy, jakie mi się wyświetliły był film „Fatalne zauroczenie”. Bohaterka zamienia się w agresywnego prześladowcę, stalkera, który zagraża zdrowiu, a nawet życiu. To bardzo krzywdzące. Polecam „Crazy Ex-Girlfriend” na Netflixie – bardzo dobrze oddaje górki i dołki, jakich doświadcza osoba z osobowością pogranicza. Choć podkreślam jeszcze raz: nie ma naprawdę dobrego przykładu borderline, ponieważ każdy może doświadczać tego w inny sposób.
8. Czy byłaś dyskryminowana ze względu na zaburzenie osobowości?
Mój agent wie o moim zaburzeniu i dzięki temu lepiej mnie rozumie. Ale pracuję również jako asystentka nauczyciela i nie zamierzam przyznawać się do swoich problemów. Obawiam się napiętnowania. Martwię się, że zostałabym odsunięta. Szukałam też kiedyś psa, ale usłyszałam, że jako osoba z zaburzeniem z pogranicza nie nadaję się, bo nie będę sobie w stanie poradzić.
9. Jak ludzie reagują, kiedy mówisz im, że masz zaburzenie osobowości?
Na początku bardzo bałam się powiedzieć komukolwiek . Myślałam, że domownicy będą chcieli, żebym się wyprowadziła. Najpierw powiedziałam przyjacielowi, o którym już wspomniałem, a on zareagował bardzo dobrze; po prostu zapytał, jak to na mnie wpływa. Owszem zdarzyło mi się, że ktoś mnie obraził, obrzucił wyzwiskami, niektórzy byli przerażeni, niektórzy po prostu zdziwieni i dopytywali z ciekawością. Ogólnie wydaje mi się, że ludzie reagują całkiem w porządku.
10. Jaka jest jedna rzecz w zaburzeniu typu borderline, o której chciałbyś, żeby wszyscy wiedzieli?
Zaburzenie typu borderline nie czyni z ciebie manipulatora. Nasze mózgi działają trochę inaczej i czasami możemy być zbyt intensywni, ale to nie wyklucza nas z wchodzenia w relacje. Znam wiele osób z osobowością chwiejną emocjonalnie i wiem, że to niezwykle kochający, troskliwi partnerzy.