Rzeczpospolita Babska. Pierwsze posłanki II Rzeczpospolitej

Dekretem Józefa Piłsudskiego z 28 listopada 1918 r. polskim kobietom zostało przyznane czynne i bierne prawo wyborcze. Tym sposobem w latach 1919–1922 w Sejmie Ustawodawczym znalazło się osiem posłanek, które pozostawiły po sobie niepowtarzalny polityczny dorobek. Przypominamy życiorysy ośmiu posłanek pionierek.

 

GABRIELA BALICKA-IWANOWSKA (1867–1962)

Przyszła posłanka pochodziła z podlaskiej rodziny ziemiańskiej i otrzymała staranne wykształcenie. W 1893 r. uzyskała tytuł doktora na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu w Genewie, a następnie pracowała jako naukowiec w Monachium. W latach 1906–1911 była wykładowcą na Wydziale Rolniczym przy Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie. Jej mężem był pisarz i działacz polityczny Zygmunt Balicki. W 1919 r. została posłanką na Sejm Ustawodawczy i sprawowała mandat poselski przez kolejnych szesnaście lat. Angażowała się głównie w walkę z ograniczeniami dotyczącymi praw cywilnych kobiet oraz postulowała kształcenie młodzieży w duchu narodowym. Po 1935 r. wycofała się z działalności politycznej, a powojenne lata spędziła w Krakowie.

 

ZOFIA MORACZEWSKA (1873–1958)

Żona premiera Jędrzeja Moraczewskiego była jedyną kobietą w Związku Polskich Posłów Socjalistycznych. Zanim rozpoczęła działalność polityczną, pracowała jako nauczycielka. W czasie I wojny światowej była między innymi przewodniczącą Ligi Kobiet Galicji i Śląska. W marcu 1919 r. ostro wyraziła swój sprzeciw wobec dyskryminacji kobiet po tym jak ogłoszono zamiar zwolnienia urzędniczek w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W styczniu 1920 r. wraz z Marią Moczydłowską i Gabrielą Balicką-Iwanowską bezskutecznie wnioskowała na rzecz zniesienia przepisów pozbawiających kobiety polskiego obywatelstwa z chwilą poślubienia cudzoziemców. Wbrew stanowisku swojej partii poparła konstytucję marcową, a po naganie partyjnej na kilka lat zawiesiła działalność polityczną. W latach 1928–1933 była prezeską Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet wspierającego politykę Józefa Piłsudskiego. Po wojnie zrezygnowała z kariery politycznej.

 

JADWIGA DZIUBIŃSKA (1874–1937)

Pochodziła z rodziny inteligenckiej, studiowała nauki biologiczne, społeczno-pedagogiczne i historyczno-literackie w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. W 1900 r. została kierowniczką szkoły dla wiejskiej młodzieży „Pszczelin” w Otrębusach, a w 1904 założyła w Kruszynku szkołę dla przyszłych gospodyń. W czasie wojny pomagała więzionym w Rosji Polakom. Do Sejmu Ustawodawczego startowała we Włocławku z list PSL „Wyzwolenie”. Aktywnie działała w komisjach oświaty, ochrony pracy i opieki społecznej. Szczególnie zaangażowała się w projekt ustawy o ludowych szkołach rolniczych, zaakceptowany przez Sejm w lipcu 1920 r. W latach 1920–1922 działała w rządowej Komisji Repatriacyjnej na okręg północnej Rosji. Po powrocie do Polski wycofała się z polityki i skupiła na prowadzeniu działalności kulturalno-oświatowej. 

 

ZOFIA SOKOLNICKA (1878–1927)

Przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości aktywnie angażowała się w działalność stowarzyszeń wspierających edukację młodzieży w języku polskim. Od 1903 r. należała do Ligi Narodowej, a w 1909 r. była jedną z założycielek Zjednoczenia Polskich Kobiecych Towarzystw Oświatowych w Rzeszy Niemieckiej. Do sejmu weszła jako członkini Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Działała w dwóch komisjach: opieki społecznej i komisji oświatowej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej należała do Komitetu Narodowego Służby Kobiet w Poznaniu i była delegatką Rady Obrony Państwa w Warszawie. Wspierała również plebiscyty na Górnym Śląsku. W 1922 r. została wybrana na drugą kadencję. W maju 1926 r. jako członkini poznańskiego Komitetu Wojewódzkiego Organizacji Obrony Państwa w Poznaniu opowiedziała się przeciw zamachowi majowemu Piłsudskiego.

 

IRENA KOSMOWSKA (1879–1945)

W latach 1905–1908 studiowała na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. Następnie przez siedem lat pisała pod męskim pseudonimem dla tygodnika ludowego „Zaranie” i angażowała się w edukację wiejskiej młodzieży. W czasie I wojny światowej była aktywną działaczką niepodległościową, m.in. w Polskim Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny. W listopadzie 1918 r. została wiceministrem do spraw polityki społecznej w rządzie Ignacego Daszyńskiego. Do Sejmu Ustawodawczego dostała się z listy PSL „Wyzwolenie”. Sprzeciwiała się istnieniu dwóch izb w parlamencie. W 1930 r. przestała być posłanką po wystąpieniu przeciw Józefowi Piłsudskiemu. W czasie II wojny światowej była więziona na Pawiaku, a potem w Berlinie, gdzie zmarła na skutek ran odniesionych po bombardowaniu miasta.

 

FRANCISZKA WILCZKOWIAKOWA (1880–1963)

Przed I wojną światową prowadziła działalność polonijną w zachodnich Niemczech, a w 1916 r. została działaczką Naczelnej Rady Ludowej. W 1919 r. weszła do Sejmu Ustawodawczego jako posłanka Narodowej Partii Robotniczej. Od początku swojej obecności w parlamencie należała do Komisji Opieki Społecznej, a w II połowie 1920 r. dołączyła również do Komisji Konstytucyjnej. Walczyła o poprawę sytuacji życiowej najuboższych mieszkańców Pomorza po włączeniu tych ziem do II Rzeczypospolitej. W 1920 r. po jednym z przemówień została oskarżona o zniesławienie znanego toruńskiego księdza. Śledztwo w tej sprawie umorzono, gdyż Wilczkowiakowej przysługiwał poselski immunitet. Nie wybrana ponownie w 1922 r. wycofała się z działalności politycznej.

 

ANNA PIASECKA (1882–1980)

Pochodziła z ziemiańskiej rodziny Łęgowskich, właścicieli majątku Feliksowo. W latach 1910–1918 uczyła języka polskiego w Toruniu w ramach tajnego nauczania. Przed plebiscytem na Warmii w 1920 r. działała w Warmińskim Komitecie Plebiscytowym w Kwidzynie, dążącym do przyłączenia tych ziem do Polski. W 1919 r. założyła w Kwidzynie pierwsze polskie przedszkole. W 2 maja 1920 r. po wyborach uzupełniających na Pomorzu została posłanką Sejmu Ustawodawczego jako członkini Narodowej Partii Robotniczej. Pod koniec 1920 r. przeszła jednak do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. Jako jedyna z ośmiu posłanek nie brała udziału w dyskusjach sejmowych.

 

MARIA MOCZYDŁOWSKA (1886–1969)

Najmłodsza z pierwszych posłanek zaczęła swoją karierę polityczną od współpracy ze współzałożycielem Narodowego Zjednoczenia Ludowego ks. Wacławem Blizińskim, i to dzięki jego poparciu dostała się do Sejmu. Należała do trzech komisji: ochrony pracy, oświatowej i opieki społecznej. Dążyła do ponadpartyjnej współpracy posłanek i aktywnie działała na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Na początku 1920 r. zasłynęła projektem na rzecz wprowadzenia pełnej prohibicji, do której przegłosowania zabrakło jednego głosu. Moczydłowska musiała zadowolić się ustawą o ograniczeniach w spożyciu i sprzedaży napojów alkoholowych. Po zakończeniu kariery poselskiej skupiła się na działalności oświatowej, m.in. organizując polskie szkoły we Francji, zaś w czasie II wojny światowej prowadziła tajne komplety.